Олунньу 4 күнүгэр, А.Е. Кулаковскай аатынан Норуоттар доҕордоһууларын Дьиэтигэр, Олоҥхо тыйаатырын көрдөрүүтүгэр М. Андросова-Ионова “Күл- Күл оҕонньор уонна Силлирикээн эмээхсин икки” олоҥхотунан “Таптал талыыта” ырыалаах олоҥхо туруорулунна.
«Таптал талыыта» («Муки любви») ырыалаах олоҥхо спектакль туруоруллан, киэҥ эйгэҕэ тахсыыта саха культуратын үйэтитээччилэртэн биирдэстэрэ, биллиилээх олоҥхоһут Мария Андросова –Ионова аатын үйэтитэр. Кинини олоҥхоһут быһыытынан сыаналатар.
Олоҥхо – бу былыргы кэмтэн өлбөккө сүппэккэ биһиэхэ кэлбит сахалар, биһиги, эпоспут буолар. Бүтүн Айыы аймаҕын олоҕун тиэрдэргэ, ону хоһоонноох -ырыалаах гына оҥорон олус истиҥник, чэпчэкитик көрөөччүгэ тиэртилэр.
Бу улахан үлэҕэ — спектакль сүрүн өйдөбүлүгэр — Айталыын Куо — сиэн кыыс олоҕо көстөр. Кини айыллан кэлбит олоҕор көстөр ыарахан тургутуулары ааһара итэҕэтиилээхтик ойууланар. Дьахтар барахсан тапталын көрдүүрэ, тапталыттан быраҕыллыыта, сөбүлээбэт киһититтэн оҕолонуута, чэпчэки олоҕу эккирэтиитэ, ол быыһыгар тапталын туһугар охсуһуута, тапталын эргитиитэ. Ол эрээри таптал, уоскулаҥ уонна биир тэҥ турукка киирии (гармония) баар буолан, куһаҕаны үчүгэйинэн, хараҥаны сырдыгынан кыайыынан түмүктэнэр.
Ол курдук, спектакль муҥутуур тыҥааһына (кульминациятынан) Бэйбэлдьин Куо ( Наталья Слепцова) оҕолонон, оҕотун икки хараҕынан мөлтөхтүк көрөр- көрбөт ийэтигэр Силлирикээн Эмээхсиҥҥэ, кырдьаҕас аҕатыгар Күл-Күл оҕонньорго хаалларан барыыта буолар.
Дьэ, олоҥхо кэпсээнинэн оҕонньордоох эмээхсин кыыстарыттан атын быһыылаах-таһаалаах, кэпсээннээх-ипсээннээх, сытыы бэйэлээх сиэн кыыс Айталыын Куо (Инга Леонова) төрөөн- үөскээн, хайдах-туох олоххо олорорун көрөөччү бэйэтин дьүүлүгэр бэриллэр. Сиэн кыыс таптал талыытын дьиҥнээҕинэн көрдөрөн, көрөөччү биһирэбилин ылыан ылар. Күҥҥэ көрбүт соҕотох кыыстарын маанылаан ииппит уонна киниттэн быраҕылыбыт кырдьаҕас дьон, иккистээн кыыс оҕону иитэн таһааран туох олоххо тиийэллэрэ да, олус үчүгэйдик ырыалаах олоҥхо тылынан кэпсэнэр.
Бу дириҥ ис хоһоонноох, саха киһитин олоҕун итэҕэтиилээхтик, дьиҥ хайдаҕынан көрдөрөр үлэ Степанида Борисова туруорааччы- режиссер быһыытынан үһүс үлэтэ.
Кини, 2015 сыллаахха “Удаҕаттар” спектакль туруоран, “Бастыҥ режиссер” уонна “Бастыҥ дьахтар оруолун толорооччу” киэҥ биһирэбили ылбыта, “Кыһыл көмүс Мааска” бириэмийэ номинана үрдүк аатын сүкпүтэ.
СТЕПАНИДА БОРИСОВА — Саха норуотун киэн туттар артыыската, ырыаһыт уонна режиссер, СӨ норуодунай артыыската (2001), Россия норуодунай артыыската (2005), СӨ Государственнай премиятын лауреата, «Кыһыл Көмүс Мааска» бириэмийэ хас да төгүллээх номинана — “Бастыҥ дьахтар оруола”, “Бастыҥ режиссура иһин” ( «Удаҕаттар» спектакль, 2015). М.С. Щепкин аатынан Үрдүкү театральнай училищены бүтэрбитэ, 1974 сылтан Б.А.Ойуунускай аатынан Саха академическай театрын сценатыгар оонньуур. 2011 сылтан Олоҥхо тыйаатырын иһинэнэ үлэлиир актерскай студия художественнай салайааччытын быһыытынан үс спектаклы туруорда.
Режиссер өссө биир олус үчүгэй, табыллыбыт, сонун үлэтинэн саха олоппосторун туһаныыта буолла. Саха норуотун бастыҥ оҥоһуга, биир да тоһоҕо саайыллыбакка, аҥардас талаҕынан баайан оҥорбут олоппосторо бу спектакльга олус сөпкө туһанылыннылар диэн бэлиэтиир тоҕоостоох. Саха атын да туһаныыга талах олоппостор сөпкө туттулланнар, сөптөөх өйдөбүлү биэрдэ. Онуоха муусука хас биирдии хамсаныыны чопчулаан, чочуйан биэрэрэ олус итэҕэтиилээх буолла.
“Таптал талыыта” сценографиятын Михаил Егоров оҥордо, оонньооччулар көстүүмнэрин Сардана Федотова айан таһаарда. Таҥастара хас биирдии ырыа олоҥхо спектакль геройугар олус сөп түбэһэрин сөҕө-махтайа көрөҕүн. Аныгылыы тупсаҕайдык тигэн, өҥүн-дьүһүнүн аттаран, көрөөччүгэ дуоһуйууну биэрэр.
Спектакль уотун- күөһүн өртүгэр олус табыллыбытын бэлиэтиир наадалаах. Уот-күөс туруоруллуутун Вадим Власов, Сахайаан Петров кыайа- хото туттулар. Оонньуу уларыйыытыгар олус сөпкө уота-күөһэ туруоруллан көрөөччүнү сэргэхситэр.
Оруолларга оонньообут артыыстар бары итэҕэтиилээхтик оонньоотулар.
Ол курдук, көрөөччүлэри хас биирдии уларыйар сыанаҕа Олонхоһут (сказительница) – Ньургуйаана Маркова бэрткэ, тиэмэтигэр сөп түбэһиннэрэн киллэрэн истэ. Кэпсиирэ, туттара-хаптара чуолкай, өрө күүрүүлээххэ күүрдэн, айанныыры кытта айаннаан, охсуһары кытта охсуһан олус итэҕэтиилээхтик уобараһын айар.
Бу улахан үлэни айан таһаарарга, биллэн турар, айар састаап сөпкө таҥыллыыта- режиссер Степанида Борисова талаана буоллаҕа.
- Олонхоһут (сказительница) – Ньургуйаана Маркова
- Айталыын Куо – Инга Леонова, сиэн кыыс
- Күл-Күл оҕонньор (Старик Кюл-Кюл) – Павел Колесов;
- Силлирикээн эмээхсин (Старушка Силлирикээн) – Лена Оленова;
- Бэйбэлдьин Куо (Бэйбэлджин Куо) – Наталья Слепцова;
- Уол оҕо (Мальчик) – Наталья Слепцова;
- ХараХаан – Александр Дьячковский;
- Кини кэргэнэ (Супруга Хара Хаана) – Ольга Дорофеева;
- Көҕүл бөҕө (Кегул Беге) – Валерий Саввинов;
- Баһымньы Баатыр (Басымньы Баатыр) – Владислав Иванов;
- Миэкэстэй – Дмитрий Алексеев;
- Үрүҥ Уолан (Юрюнг Уолан) – Гаврил Менкяров;
- Эр Соҕотох (Эр Соготох) – Дмитрий Хоютанов;
- Хаарылла Мохсоҕол (Хаарылла Мохсогол) – Андрей Соловьев;
- Обот Хобочой – Анастасия Алексеева;
- Күтүөт (Зять) – Дмитрий Захаров;
- Чаҕыр кыыс (Девушка Чагыр) – Мария Михалева.
Артыыстар оруолларыгар бары даҕаны кыахтарын, талааннарын көрдөрдүлэр. Сайдыылаах үйэҕэ ырыанан олоҥхо туруоран, бу курдук, Олоҥхо тыйаатыра аатыра, өбүгэбит күлүүс тылларын сыанаҕа үйэтитэ турдун. “Таптал талыыта” ырыалаах олоҥхо үйэлэри уҥуордаан кэлэр кэнчээри ыччакка, өбүгэбит олоҕун-дьаһаҕын, өйүн-санаатын тиэрдэ туруохтун!
Лариса Аввакумова, Айар Кут айар түмсүү суруналыыһа, РФ суруналыыстарын сойууһун чилиэнэ
