Бүгүн көрсөн кэпсэппит кыысчааммын, 2009 сыллаахха, Саха государственнай циркэтин дьиэтигэр, аһымал кэнсиэргэ көрбүтүм. Оччолорго Айыылана хараҕын көрдөрө барарыгар элбэх үп наада буолан, норуот өйүүрүгэр көрдөһөн бэртээхэй кэнсиэр тэрийбитэ. Кыракый кыыс көрөр буоларыгар баҕаран саха эстрадатын ырыаһыттара, араас эйгэ талааннаах дьоно уонна Саха сирин олохтоохторо өйөбүллэрин биллэрбиттэрэ. Оччолорго Айыылана биэс саастааҕа.

Бүгүн мин иннибэр улахан киһилии дуоспуруннаах Айыылана Степанова уонна убайа Андрей Егоров олороллор. Бэйэбин билиһиннэрэн, туох сыаллаахпын этэн туран бу кэпсэтии аһаҕас, туох да кэтэх санаа суох буолуохтааҕын санаттым.  Дьиҥинэ, көрсүһүөхтээхпин этэрбин, кэпсэтэн баран ол күнү кэтэһэммин бэйэм да, олус долгуйбутум. Бу сырдыгы, ырааһы мэктиэлиир орто дойду олоҕор ананан кэлбит киһи, буолаары буолан оҕо котокуга икки хараҕынан көрбөт буолуу дьылҕаламмыта саныырга ыарахана сүрдээх. Мин ийэ буоларым быһыытынан, ону чугастык ылыммытым. Онон, көрсөргө да миэхэ да ыарахан этэ.

  • Айыылана, кэпсээ эрэ, төрөөбүт дойдуҥ, дьиэ-кэргэнин туһунан.
  • Мин олус кэрэ айылҕалаах Өҥөлдьө диэн Ньурба сиригэр төрөөбүтүм. Ийэм Наталья Кузьмична    олорор сирбитигэр ынах-сүөһү көрөрө, эбэлээх буолан бары бииргэ олорорбут. Эбэм Марфа Никифоровна олус сымнаҕас майгылаах, ырыаһыт бэрдэ этэ. Кэлин кырдьан көрбөт буолбута. Эбэбин кытта доҕордоһон оҕо сааһым ааспыта. Кини миэхэ сүбэһитим, үөрэтээччим этэ. Эбэлээх буолан оҕо сааһым интэриэһинэйдик ааспыта.Сайынын сайылыкка олорорбут, ол эмиэ туһугар туспа турукка киллэрэр олох этэ.
  • Айыылана, эн саҥа төрөөн, күн сиригэр кэлбит күнүҥ, биллэн турар ийэҕэр, эбэҕэр, чугас дьоҥҥор үөрүүнү аҕаллаҕа. Ол эрээри, толору оҥоһуулаах киһи күн сирин сырдыгын көрүөхтээх дьылҕатыттан атын оҥоһуулаах төрөөҥҥүн дьоҥҥун соһуттаҕын. Икки хараҕыҥ көрбөт эбитин хаһан билбиккиний?
  • Арааһата түөрт саастаахпар буолуо. Дьон бары маннык хараҥаҕа сылдьаллара буолуо дии саныырым. Көрбөппүттэн хаһан даҕаны санаарҕаабатаҕым. Сырдыгы уонна хараҥаны быһаарабын. Сырдык диэн саас күн уота күүһүрдэҕинэ сырдык, сылаас буолар. Оччоҕо тулам барыта сырдыгынан сыдьаайар. Оттон орто дойду олоҕун билсэрбэр предмет аатын ааттан, илиибинэн тутан, имэрийэн билсэбин. Холобура, бу хортуоппуй. Быһыыта төгүрүк буолар, хаҕын ыраастаан баран буһараҕын диэн быһаараллар. Оннук дьиэ кыылларын кытта билсибитим: ынах оҕото ньирэй, куоска, ыт, куурусса.
  • Оттон ырыаны ыллыыры хайдах саҕалаабыккыный?
  • Ийэм этэринэн, эһээхэй эрдэхпиттэн муусуканы сөбүлүүр үһүбүн. Ийэм араадьыйа холбоон баран үлэлии тахсар эбит. Оттон арыый улаатан баран араадьыйаттан эстрада ырыаһыттарын — Нелли, Ангелина Файрушина, Тамара Попова ырыаларын сөбүлээн истэн, билэр буолан хаалбытым. Дьонум миигин ыллыыр эбит, слухтаах диэн билбиттэр. Онон да буолуо, үс саастаахпар плейер, наушник ылбыттара. Сөбүлүүр ырыаларбын хаста эмэ холботторон истэрим. Сороҕор түүн үс аҥарга дылы истэрбит. Ийэм барахсан мин баҕабын толорон магнитофону элбэхтик да перемоткалыыр этэ. Эбэбинээн иккиэн ыллыырбытын сөбүлүүр буоламмыт, олохпут аргыһа ырыа этэ. Эбэм да миэхэ элбэхтик ырыа ыллыыра. Оччоҕо олус үөрэрим.
  • Ырыа куттаах кыыс дьон иннигэр хас саастааххар ыллыы тахсыбыккыный?
  • 3 саастаахпар төрөөбүт дэриэбинэм сценатыгар ыллыы тахсыбыппын. Ол тахсан баран сыалай 20 мүнүүтэ турбуппун. Ийэм кэпсээбитинэн, арааһата хаһан да ылымматах эйгэбэр киирбиппиттэн соһуйбутун буолуо диирэ. Билигин санаан көрдөххө, микрофоҥҥа саҥардахха улаханнык бэйэҕэр иһиллэрин, иннибэр дьон олорор салгына кэлэрин ылынаммын толкуйга түстэҕим буолуо.  Ол кэнниттэн, 4 саастаахпар элбэх оҕо ийэтэ, эдьиийим Ньургуйаана Чаппандаҕа ыытыллыбыт “Хотугу Сулус” куонкуруска, 5 саастаах диэн, биир сылы эбэн туран киллэрбитэ. “Сахам ата” ырыаны ыллаан лауреат үрдүк аатын ылбытым. Салгыы оройуон устун гастроллаабытым. Ньурбаҕа, культура киинигэр кэнсиэр оҥорбутум. Дойдум дьоно барахсаттар олус өйөөбүттэрэ.
  • Айыылана, дьэ, аны аһымал кэнсиэрбитигэр киириэх. Дьонуҥ эн олоххор өссө биир хардыыны оҥорон, харахтарын көрөр буолалларын ситиһээри, Москуба куоракка илдьиилэригэр, норуот өйөбүлүттэн тирэх ылбыттара. Ол иһин кыракый кыысчаан дьылҕатыгар эстрадабыт ырыаһыттара кыттыспыттара. Уонна куорат киинигэр турар Цииркэ дьиэтин уларсыбыттара дии?
  • Саха циркэтин төрүттээбит Марфа, Сергей Расторгуевтар миигин олус истиҥник көрсүбүттэрэ. Марфа Петровна иккис ийэм тэҥэ күндү киһим этэ. Миэхэ ураты истиҥ сыһыаннааҕа, куруук ыҥырар, күндүлүүр, иһирэхтик кэпсэтэр этэ. Бу олохтон эрдэ туораабытыгар олус аһыйбытым. Миигин Москубаҕа анал аппаратуранан чинчийэн харахтарбар “Атрофия зрительных нервов” диагноз туруорбуттара. Киһи диэн айылҕа ураты оҥоһуута, онон баҕар туох эмэ күүтүллүбэтэх, соһуччу түгэн эрэ быыһыан сөп диэн эппиттэр.
  • Оччоҕуна дьылҕаҕар бэринэн, ылынан сырыттаҕын. Билигин тугунан дьарыгыраҕын?
  • 3-4 видтаах оскуола-интернакка үөрэнэбин. Миигин кытта республика араас сириттэн харахтарынан мөлтөх оҕолор үөрэнэллэр. Аан бастаан сылдьарга үөрэтэннэр билигин иҥнибэккэ сылдьабын. Брайля систиэмэтинэн  (рельефно — точечный тактильный шрифт) ааҕарга уонна суруйарга үөрэппиттэрэ. Бу систиэмэнэн суруллубут анал кинигэ аҕыйах. Иллэҥ кэмҥэ кэпсээннэри, остуоруйалары ааҕабын. Үөрэҕим таһынан “Голос” вокальнай студияҕа (салайааччыларым — Христофор Эдуардович Саввинов, Татьяна Егоровна Неустроева) дьарыктанабын. Сайын саҥа клипка уһуллуохтаахпын. Икки ырыа хомуурунньугун диискэлээхпин. Иккис диискэ биһирэмэ 2015 сыллаахха буолбута. Ону таһынан, сайын хортуоска олордуһарбын, күһүнүн хомуйарбын уонна күһүн ийэбин, дьоммун кытта отоннуурбун сөбүлүүбүн.
  • Ыллыыр талааннаах буолан ырыа күрэхтэригэр кыттыбытын дии?
  • 2015 сылтан саҕалаабытым. Турцияҕа, Анталия куоракка, ити сыл Москубаҕа «Зажги свою звезду» куонкуруска 1 ст. лауреат буолары ситиспитим. 2016 с. Санкт-Петербурга бөлөҕүнэн опера, 2018с. эмиэ Санкт- Петербурга соҕотоҕун “Сарафанчик” операттан Аве Мария партияны толорбутум.
  • Айыылана, сатаан көрбөккүн, итэҕэс быһыытынан ылынаҕын дуо? Уонна туох баҕа санаалааххын?
  • Миигин Айылҕам хайдах айбытынан ылынабын. Онон хаһан даҕаны кыҥкыйдаабаппын. Олоххо туох хайдах баарынан ылыннахха эрэ олорорбун билэбин. Мин дьоллоох оҕобун. Мин олус үчүгэй ийэлээхпин. Биһиги дьүөгэлии курдукпут. Истиҥник кэпсэтэбит. Ийэм миэхэ бу олоххо тапталы, үөрүүнү бэлэхтэбит саамай күндү киһим. Аймахтарым, чугас дьонум бары үтүөнү эрэ баҕараллар. Миигин көрөр, куруук аттыбар баар эдьиийим Зинаидаҕа, убайбар Андрей Егоровка махтанабын. Бэйэм илдьэ сылдьар үс баҕа санаалаахпын. Бастакытынан, харахпынан көрөр буоларга, иккиһинэн, онус кылаас кэнниттэн Курскай куоракка артыыс үөрэҕэр киирэн, профессиональнай ырыаһыт буолуохпун уонна миэхэ олорорбор сөптөөх усулуобуйалаах киэҥ-куоҥ дьиэлэниэхпин баҕарабын.
  • Айылҕа мааны кыыһа Айыылана, истиҥ, иһирэх  кэпсэтииҥ иһин махталбын биллэрэбин. Бу бүгүҥҥүҥ курдук аһаҕас, үөрүнньэҥ майгыҥ, инникигэ эрэлиҥ эн олоххор саҥа ыраас, сырдык саҕахтары астын, олоххо сөптөөх миэстэҕин булаҥҥын дьоллоохтук олор диэн алҕаатаҕа буолуум.
Читайте также:  «Харысхал»: Ectocontrol систиэмэнэн дьиэҕин-уоккун ыраахтан салай!

Олох саҥаттан саҥа кэрдиис кэмнэригэр тахсан иһэр, олоҕу улахан киһилии дуоспуруннаахтык анаарар кэрэчээн кыыстыын кэпсэтэн долгуйдум да, үөрдүм да. Баҕар, кини дьылҕатыгар туох эрэ соһуччу түгэн буолан, харахтарыгар олох тыына киирэн кэлэригэр эрэнэр күүстээх санаатын биһирээтим. Арай олоҕун устатын тухары маннык да олох олорор дьылҕалаах буоллаҕына ылынарын истэн олус сөхтүм, киэн тутуннум. 

Кэпсэтиибит бүтүүтэ, Айыылана төҥкөйөрбөр көрдөһөн, быһыыбын-таһаабын таарыйан, сирэйим-хараҕым олоруутун илиитин иминэн бигээн ылла уонна “аныгыс көрсүһүүгэ эндэппэккэ билиэм” диэн эттэ, сирэйигэр үөрүү мичээрин көрдүм.

 PS. Көрсүбүппүт аҕыйах күн ааһыыта, Россия гражданина буолан, пааспар ылбыт Айыыланабынаан, номнуо иккитэ көрүстүм. Бастакыта, биэс оҕолоох эдэркээн ийэ Анна Андреева, ыарахан ыарыыттан эмтэнэригэр “Сэргэлээх уоттара” КК аһымал кэнсиэргэ ыллаабытыгар уонна Саха Цииркэ дьиэтигэр “Айар Кут” сурунаал ыыппыт “Алаас тула” дьоро киэһэтигэр кыттарыгар. Онон, Айыыланалыын биир ситимҥэ киирэн, доҕордуу буоллахпыт.

Лариса Аввакумова, суруналыыс