Тыйаатыр, киинэ артыыстара араас оруолларга хайдах курдук уларыйалларын, оонньуур уобарастарын арыйан, дьоҥҥо-сэргэҕэ төһө итэҕэтиилээхтик тиэрдэллэрин, дууһа кылын илигирэтэ хамсатан, ытыыр-ыллыыр турукка киллэрэр дьоҕурдарын куруук кэтээн көрөбүн, бэйэбэр бүччүм санаа оҥостон, ырытабын, ыараҥнатабын. Артыыс дьиҥнээх талаана, арааһа, онон сыаналанара буолуо. Бүгүн кэпсэтэр киһим А.Пушкин, Н. Гоголь, Р. Киплинг, Алампа, В.Яковлев-Далан, И.Гоголев, У.Избеков, В.Харысхал уо.д.а дьон-сэргэ сүрэҕэр сөҥөн сылдьар айымньыларын дьоруойдарынан нэһи сэргэхсиппит, улугу уһугуннарбыт эдэр артыыс. Кини П.А.Ойуунускай аатын сүгэр Сахабыт драматическай тыйаатырын артыыһа – Гаврил Менкяров.  

Аҕыс саастаахпар, иккис кылааска үөрэнэ сылдьаммын нэһилиэгим кулуубугар сцекаҕа аан бастаан оонньуу тахсыбытым. Оруолга киирии, ону көрөөччүгэ тиэрдии диэн тугун онно аан бастаан билбитим, артыыс умсугутуулаах, кэрэхсэбиллээх иэйиитигэр ыга куустарбытым. Ити кэмтэн ыла бу эндирдээх эрээри эриэккэс эйгэтин баһылыырга, дьоҕуру чочуйууга-чопчуйууга күн бүгүҥҥэ диэри үлэлии, айа-тута сылдьабын. Онон, артыыс буолуу – ыраахтан ыллыктаммыт ыра санаам этэ диэн бигэтик этиэхпин сөп.

Тыйаатырга, киинэҕэ да оруолларгын хайаатар да ырытан көрөр буолуохтааххын. Табыллыбыты да, ситэтэ суоҕу да…

Оннук бөҕө буоллаҕа дии. Ордук, киинэҕэ оруолларбын уруккуну эргитэн аҕалан көрө-көрөбүн “Оо, итиннэ маннык гыныахха баара, манна итини ситэри эппэтэхпин, маннык гыныам хаалбыт” эҥин диэн санаа куруук үүйэ-хаайа тутар. Киинэ уһуллубут буолан, ону баҕарбытыҥ хоту уларыппаккын. Оттон тыйаатырга оруолу тупсаран, чочуйан, ситэрэн-хоторон иһиэххэ сөп. Уопсайынан, идеал диэн суоҕун дьэҥкэтик билэбин эрээри, оруолларбын барытын онно ыкса чугаһата сатыыбын. Итинник “эҥкилэ суох” диэн өйдөбүлгэ ымпыгар-чымпыгар тиийэ тириэрдэ сатыырым сорох ардыгар мэһэйдиир. Нууччалыы  итини «перфекциони́зм” диэхтэрэ эбитэ буолуо.

Хайа да оруолу халы-мааргы оонньообутум диэн суох. Барытын өйүм-санаам, сүрэҕим-дууһам ортотунан аһарабын. Оруолларым биир тэҥ олохсуйбут халыыпка хаарчахтаммыттар, хаайтарбыттар. Куруук тупсарылла тураллар. Эмиэ атын артыыстар курдук, персонаһым олоҕун-дьаһаҕын, толкуйун, сүрэҕэр, санаатыгар тугу сөҥөрдөн, сөҕүөрүппэккэ илдьэ сылдьарын бүүс-бүтүннүүтүн иҥэн-тоҥон үөрэтэбин. Ол эрэ кэнниттэн эрдэ эппитим курук, бэйэм өйүм-санаам, сүрэҕим-дууһам ортотунан таһаарабын. Оччоҕо эрэ дьэ, били, көрөөччүнү кэрэхсэтэр, өрүкүтэр, эҥин-эгэлгэ санааны үөскэтэр, биһирэтэр, итэҕэтиилээх, күүстээх уобарас айыллан тахсар. Биллэн турар, күүстээх уобарас туһугар мыыныыта суох улахан үлэ билигин да эрэйиллэр. Бэйэҕэ ирдэбиллээх буолуу, мин саныахпар, наадалаах. Бүгүн ситиһиллибитинэн сөп буолуу, дуоһуйан хаалыы кэхтиигэ тиэрдиэн сөп.   

Читайте также:  АЛГЫСТААХ ААРТЫГЫМ

«Киһи — киһинэн» диэн этии баар. Хас биирдиибит олоҕор, үлэтигэр үтүөтүк сабыдыаллыыр дьон бааллар. Оннук дьонунан эн кимнээҕи ааттыаххын сөбүй?

Туох-ханнык иннинэ төрөппүттэрбин ийэбин Альбина Менкярованы уонна аҕабын Мэҥкэр Сэмэн Хабырыыл уола киэн тутта, махтана-сүгүрүйэ ааттыыбын. Оттон билигин айар үлэбэр үөрэ-дьүөрэ үктэһэн иһэр, артыыс идэтин баһылыырбар сүбэ-соргу буолар, идэ кистэлэҥнэрин арыйар үтүөкэн дьоммун, улахан ааттаах-суоллаах Степанида, Андрей Борисовтары, Ефим Степановы, Герасим Васильевы, уо.д.а истиҥ тылларынан ахтабын.

Аан дойду таһымыгар биллэр-көстөр дьон олохторун, аатырбыт айымньылары ааҕабын-көрөбүн. Холобур, Брюс Ли этин-сиинин эрчийэн, хайдахтаах курдук муҥутуур чыпчаалга тиийбитин сөҕөбүн. Кэлиҥҥи кэмҥэ аахпыт Эрнест  Хемингуэй «Старик и море» элбэҕи эҥсэн этэрин, дириҥник толкуйдатарын биһирээтим.         

Эн режиссер быһыытынан бастакы холонууҥ «Экспедиция» сахалыы киинэ ааспыт ыйга дьон-сэргэ болҕомтотун киинигэр таҕыста. Киинэ «Саха КВН лигата»  ыччат тэрилтэтин айар бөлөҕө,  «Среда» мультимедийнай студия быһаччы кыттыыларынан, СӨ Ыччат министиэристибэтин өйөбүлүнэн таҕыста.    Режиссер быһыытынан бастакы үлэҕин бэйэҥ хайдах сыаналыыгын?

Барыта баҕарбыт, санаабыт хоту буолбата диэн быһа түһэн этиэхпин сөп. Ол иһин, киинэ табылынна диэн дорҕоонноохтук этэртэн  туттунабын. Тоҕо диэтэххэ, режиссер – бу артыыстан букатын атын уонна ураты эйгэ. Тобулан, эт өйүнэн толкуйдаан таһаарбыты, хатыламмат, атыллыыта суох көрүүтүн режиссер тиэрдэр ньымата букатын атын, бэйэтэ туспа ирдэбиллэрдээх, кистэлэҥнэрдээх. «Экспедиция» киинэнэн муҥурданан, бүтэн хаалыам дии санаабыппын. Бу эйгэҕэ сайдар туһугар өссө да  сыралаһарым — иннибэр. Бу иннинэ 2019 сыллааҕы Олоҥхо Ыһыаҕын чэрчитинэн ыытыллыбыт конференция түмүгэр Амма улууһуттан төрүттээх-уустаах, уран тыл ууһа, олоҥхоһут Тимофей Захаров – Чээбий “Ала Булкун” олоҥхотун туруорбутум.

Читайте также:  ДЛЯ НАС ГЛАВНОЕ – КАЧЕСТВО!

Олоҥхоттон сиэттэрэн манныгы ыйытыым. Саха фольклоругар бэрт чугас эдэр киһи диэн эн тускунан суруйбуттарын ааҕан ааспыттаахпын. Ити төһө сөптөөх суруйуунуй?

 Букатын быыкаа эрдэхпиттэн, өссө оҕо садын саҕаттан омукпут барҕа баайыгар – фольклоругар уһуйуллан уонна онно үлүһүйэн улааппытым. Ити ураты кэрэ эйгэни миэхэ төрөппүттэрим үөскэппиттэрэ. Ийэм Альбина Кирилловна чабырҕахтыырга, оттон арыычча улаатыыбар, сэттэ саастаахпар аҕам оһуохайдыырга үөрэппиттэрэ. Онон, омукпут баайын, уус-ураннык хоһуйар дьоҕурун уу ньулдьаҕай сааспыттан иҥэринэн улааппытым. 13 саастаахпар аан бастаан олоҥхону толорбутум. Чурапчы улууһугар ыытыллыбыт Олоҥхо фестивалыгар бастакыбын ситиһиилээхтик кыттыбыппын өйдүүбүн. Оттон олоҥхону толорууга Гаврил Колесов пластинкаҕа, дискэҕэ уһуллубуттуттан үөрэммитим. Бэйэтин кэмигэр киэҥник биллэ-көстө сылдьыбыт чулуу олоҥхоһут хос, хос, хос эһэм Менкяров Семен Ильич — Мэҥкэр Сэмэн, Ырыа Мэҥкэр. Кини уонна аҕам ыллам ырыаһыттарынан, оһуохайдьыттарынан, тойуксуттарынан, алгысчыттарынан биллэллэр. «Талаан, дьоҕур удьуордуур, көлүөнэттэн көлүөнэҕэ бэриллэр» дииллэрэ чахчыта  тус бэйэбэр,  чугас дьоммор да ырылхайдык көстөр. Мин ааҕыыбынан, бэһис көлүөнэҕэ тиийэ бэриллибит.

Гаврил, махтанабын! Өссө да да чаҕылхай оруолларыгынан, дэгиттэр айар үлэҕинэн дьоҥҥун-сэргэҕин үөрдэ тур, дьоллоох-соргулаах буол диэн баҕа санаабын тиэрдэбин.

Елена ОБУТОВА.

Гаврил Менкяров, П.А.Ойуунускай аатынан Саха тыйаатырын артыыһа.

1990 сыллаахха тохсунньу 4 күнүгэр Бүлүү улууһун I Чочу нэһилиэгэр төрөөбүтэ.
Оскуолаҕа үөрэнэр сылларыгар өрөспүүбүлүкэ, улуус таһымнарыгар ыытыллбыт элбэх куонкурустарга, фестивалларга кыттыбыта.
2008 сыллаахха Искусство уонна култуура Арктикатааҕы институтугар артыыс идэтигэр үөрэнэ киирбитэ.
2013-2014 с.с. Олоҥхо тыйаатырын артыыһа.
2014 сылтан П.А.Ойуунускай аатынан саха академическай тыйаатырын артыыһа.
Олоҥхо уонна Саха академическай тыйаатырдарыгар оруоллара:
Айанньыт — «Олох дьэбэрэтэ» (Алампа), Кочкарев — «Женитьба» (Н. Гоголь), автор — «Евгений Онегин» (А. Пушкин), Альфред Дулитл- мюзикл «Моя прекрасная леди» (Лоу), Тиргил Быһый — «Сыгый Кырынаастыыр» (У. Избекова), Фабиан — «Крошка Цахес» (Гофман), олоҥхоһут- «Тоҥ Саарын Бухатыыр» уо.д.а.
Киинэҕэ оруоллара: Дуоран Боотур — «Көҥүл Боотурдар», Кеша Попов — Гасан- «Дивная пора» (“Дьикти саас») (Далан). Айыы уола- «Айыы уола», Тимур – «Гектар. Байанайдаах сир», Ваня – «Вертолет», уо.д.а