Үрүҥ туллук өрө мөлбөстүүр…

1972 сыллаахха, бүтүн өрөспүүбүлүкэ үрдүнэн, тыа сирин кыракый дэриэбинэтигэр аһыллыбыт “Кэнчээри” оҕо академическай хоровой коллективын туһунан үтүө сурах тилийэ сүүрбүтэ. Бу улуу дьыаланы саҕалаабыт, төрүттээбит киһинэн, РФ, САССР култууратын үтүөлээх үлэһитэ В.С.Парников буолар. Кэлин, бу хоровой коллектив бүтүн Арассыыйаны, онтон тас дойду араас таһымнаах куонкурустарын ааһан аатын аан дойду киэҥ араҥатыгар биллибитэ.

Дьэ, ити кэмнэргэ Сардаана Бочкарева кыыс, биир үтүө күн игирэ эдьиийдэрин батыһан, “Кэнчээрилэр” дьарыктанар сирдэригэр тиийэн эдьиийдэрин кэтэһэн олорбута. Ол олорон көрдөҕүнэ, оҕолор бары кэккэлэһэ турунан баран, “Үрүҥ туллук өрө мөлбөстүүр” ырыаны түөрт куолаһынан ыллаан барбыттарыгар, хаһан да киирбэтэх турукка, ырыа эйгэтин иһигэр киирэн хаалбыта. Ол олорон, бу оҕолор курдук ыллыырга, бу оҕолору кытта “Кэнчээригэ” сылдьарга диэн баҕа санаа иэйэ-куойа тутта. Оо, хаһан улаатан ыллыыра буолла диэн санаа үүйэ-хаайа тутар. Кэтэһиилээх кэмэ тиийэн кэлэн, уһуйааччытынаан Василий Степановичтыын дьарыктанан киирэн бараллар. “Үөрэтээччим, учууталым Василий Степанович оҕолорго олус чугас, аҕалыы амарах сыһыаннааҕа, билигин санаатахха куруук бэйэтин биримиэринэн ииппит эбит, ол иитии билигин олус туһалаата”-диэн Сардаана оччотооҕу кэмин саныыр. “Оҕолорго итэҕэйэрэ, эрэнэрэ.Ол да иһин, элбэҕи ситиспит эбит диэн саныыбын. Хорга ыллыы сылдьан, алта сыл тохтооммун, үҥкүүлээбитим. Уопсайынан, ырыаҕа дьарыктана сылдьан, уларыйар сааспар идэбин таларбар элбэхтик буккуллубутум. Ырыаһыт буолан ыллыы да сылдьыахпын баҕарбытым, сороҕор дьонум кыттыһан, идэбин атын хайысханы таларбар, онтон ырыаны иккис дьарык оҥосторбор сүбэлииллэрэ. Дьэ, оччо буккуллубут киһи тохсус кылаас кэнниттэн докумуоммун туттум да, Дьокуускайга кэллим.Биир үтүө күн суруналыыс идэлээх биир дойдулаахпын Мирослав Бочкареву көрүстүм. Кини “Хотугу Сулус” республиканскай куонкуруска киир диэн сүбэлээтэ. Кыттарга сайаапка биэрэн, дойдубуттан таҥаспын ыллаттаран, кытынным. 2008 с. Бороҕоҥҥо буолбут Олоҥхо ыһыаҕар, “Дьулуруйар Ньургун Боотур” олоҥхоҕо Туйаарыма Куо буолбут таҥаспын кэтэн, эмиэ баҕарбыт баҕа санаабын толорон, “Үрүҥ туллук өрө мөлбөстүүр” ырыаны ыллаан финалга киирдим. Сарсыҥҥы күнүгэр, “Мүрү, Мүрү барахсан” ырыаны толорон, Гран -при буоламмын соһуйдүм да, долгуйдум да. “Нокиа” сотовай төлөпүөнүнэн уонна Шанхайга барар путевканан наҕараадаланным.  Ол кэмнэргэ эмиэ ырыаһыт буолар баҕа санаа баһыйбыта.

Читайте также:  Тууйулла сылдьыбыт санаам өрө көтөн, ырыам тулабар эйээрэр

Ырыаны дьарыктыыр профессионаллары кытта көрсүһүүлэр ыллыырга кынаттаабыттара

Сардаана ити кыайыытын кэннэ ырыаһыт буолар санаата өссө күүһүрэн кэлбитэ. Култуура коллеһыгар үөрэххэ киирэр, ол быыһыгар «Туой Хайа” куонкуруска кыттар. Онтон ырыа искусствотыгар ааттара-суоллара сырдыганан суруллубут  Светлана уонна Егор Неустроевтар кастиннарыгар кыттар, ол эрээри эппиэт ылбакка сылдьар кэмигэр, Семен Ченянов, ырыаһыт Сайсары аҕата Степан Харитонов куонкурсугар, Бүлүүгэ, илдьэр. Туохха да тиксибэккэ, ырыаһыт буолар баҕа санаата тута мэлийэн, Сардаанабыт харахтара уу-хаар баһар. Кэри-куру айаннаан, куоракка киирэн истэҕинэ, Неустроевтар кастиннарын ааһан, Мииринэйгэ сарсын барар буолбутун иһитиннэрэллэр. Тута үөрэ түһээт, хайдах Бүлүүттэн кэлбитэй да, атын массыынаҕа киирэн төттөрү айаннатар. Ол куонкуруска Ваня Потапов, Ванс, Айхаана, Умсуура кытталлар. Дьүүллүүр сүбэ бэрэссэдээтэлинэн Аркадий Алексеев бэйэтинэн олорор. Онно эмиэ “Үрүҥ туллук өрө мөлбөстүүр”, “Журавли” уонна А.Алексеев репертуарыттан “Ыйдаҥалаах түүн” ырыалары ыллаабыт. Финалга, “Үрүҥ туллук өрө мөлбөстүүр” ырыатын бүтэрбитигэр, аҕыйах бириэмэ саала уу -чуумпу буолаат, эмискэ оргуйа түһэр! Дьэ, ити ырыа күрэҕэр Лауреат үрдүк аатын ылан, Аркадий Алексеев айар студиятыгар ыҥырыллыбыта. Онно Сиэйэ Уола, Ыра Чаҕаан, Умсуура, Лэгэнтэй дьарыктаналлара. Элбэх гастролга сылдьыбыттара. Сардаана ити кэмнэргэ култуура коллеһын ситиһиилээхтик бүтэрэр. Үлэ көрдүүргэ күһэллэр. Опера уонна Балет Государственнай тыйаатырын иһигэр баар хуорга, күөмэйин ситэ илик диэн ылбаттар. Онно Сардаанаҕа дьикти боппуруос үөскүүр. Анал култуура үөрэхтээх эрээри, сөбүлүүр үлэбэр кыайан киириэ суохпун эбит дуу диэн санаат, дойдутугар нэһилэк кулуубугар үлэтин саҕалыыр.Ол эрээри, онно да тиийэн туга эрэ тиийбэттии сананар, курус санааҕа ылларар. Төһө да ыытыллар элбэх кэнсиэртэргэ ыллаабытын да иһин, санааргыыра элбээн иһэр. “Үйэм тухары бу маннык сылдьабын дуо?” диэн үгүстүк бэйэтэ бэйэтиттэн ыйытар да, эппиэтин билбэт, булбат. Эмиэ Дьокуускайга төттөрү кэлэр да, ХИФУ “Культорология” отделениетыгар, культуролог идэтигэр туттарсан киирэр. Арай, бастакы кууруска “Посвящение в студенты” күнүгэр, индийскэй үҥкүүнү толороору сүүрэкэлии сырыттаҕына, Владислав Лукачевскай көрсөр, Егоровтар үһүс этээскэ кастинг ыыта сылдьаллар, онно киирис диэн сүбэлиир. Ону истээт да, индийскэй үҥкүү таҥаһынаан, үһүс этээскэ буулдьалыы сүүрэр. Халыҥ уочараты билиммэккэ, киирэн кэлэр. Академическай ырыаны ыллыырга көрдөспүттэрин, “Ийэкээним” ырыаны толорор. Алексей Васильевич диапазонун бэрэбиэркэлиир. Онтон “тургутууну аастыҥ” диэбиттэригэр, үөрүү кыыма үллэ түһэр!

Читайте также:  Мин сүрэхпинэн көрөбүн

Билигин, Сардаанабыт бүтэһик кууруһугар үөрэнэр. Выпускной үлэтинэн, аан бастаан ырыаҕа уһуйуллубут, ырыа бастакы нуотатын билбит сиригэр- “Кэнчээри” хоровой коллектив билиҥҥи иитиллээччилэригэр “Сардаана” куонкуруһу ыытан, киэҥ сэҥээриини ылбыта. ХИФУга үөрэнэр кэмигэр этнограф Г.С.Попова-Санаайа салайар “Кулуһун” бөлөҕөр сылдьыбыта. Бу бөлөххө сахалыы ырыалары, тойуктары, араас хоһооннору кытта холбоон ааҕаллар. Бу кэпсэтэр кэммитигэр сурунаалбыт геройа Сардаана Бочкарева, Пермь куоракка ыытыылар “Студенческая Весна” Бүтүн Арассыыйатааҕы куонкуруска көттө. Онно, академическай ырыа бөлөҕөр, Кирилл Герасимов “Сардаана” сибэкки ырыаны толоруоҕа. Ситиһиилэнэн кэлэрин «Айар Кут” сурунаал ааҕааччылара кэтэһэллэр.

Дьэ, бу курдук, эдэркээн кыыс Сардаана Бочкарева  ырыаһыт буолар баҕа санаатын ыһыктыбакка, ырыаны доҕор оҥостон, олох араас түгэннэрин ааспыта. Кини дьолугар, элбэх ыччаты ииппит үтүөлээх уһуйааччылар, искусство эйгэтин убаастабыллаах дьонноро — В.С.Парников, С.А., Е.И.Неустроевтар, А.М.Алексеев, А., Е. Егоровтар көрсөннөр идэтин таларга ыйдахтара, уһуйдахтара. Профессионал дьон тургутууларын ааспыт эдэркээн Сардаана, син биир модун санаатын уларыппакка, ырыа-тойук, үҥкүү эйгэтигэр бэйэтин булунуо диэн эрэнэ хаалабыт. Эдэр, эрчимнээх ыччат өссө да үлэлиэ, айыа-тутуо турдаҕа.

Лариса Аввакумова, суруналыыс